Z największą przyjemnością przedstawiamy Pierwszy Przewodnik po Częstochowie i Okolicy z 40-ma ilustracyami planem miasta Częstochowy i Mapą Okolic wydawnictwa Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego z 1909 roku. Informujemy, że Redakcja Serwisu celowo zmieniła kolejność oraz składnie poszczególnych, przypadkowych zdaÒ dlatego prosimy o nie kopiowanie poniższych informacji. _____________________________________________________________________
Kopiowanie, reprodukowanie oraz wykorzystywanie tekstów w całości (bądź ich fragmentów) w innych mediach, bez uprzedniej, pisemnej zgody jest surowo zabronione. Nie bierzemy odpowiedzialności za zamieszczone przez nas informacje oraz za decyzje i konsekwencje jakie Odwiedzjący podejmą na ich podstawie. Na podstawie dostępnej literatury oraz artykułów zamieszczonych na łamach częstochowskich dzienników powstał dział historii Częstochowy, w którym przedstawione zostały najważniejsze i najbardziej istotne wydarzenia. Mamy nadzieję, że nasz serwis jest dobrym niezależnym ºródłem wielu informacji i będzie stanowił kompendium wiedzy o Częstochowie dla wszystkich internautów. Ostatnia modyfikacja: 2013.09
Inaczej przedstawiał się wielki ołtarz przed pożarem w 1690 r. Był kunsztownie rzeºbiony w drzewie i bogato złocony. Wykonali go snycerze sprowadzeni ze stolicy. Po bokach stały okazałe stalle, również rzeºbione, złocone i różnobarwnie malowane. Nad stallami po jednej stronie umieszczono 12 posągów proroków rzeºbionych z drzewa i złoconych, po drugiej 12 podobnych posągów królów Starego Testamentu. Oprócz tego stalle ozdobione były płaskorzeºbami czterech Ewangelistów, czterech Patryarchów, a z drugiej strony czterech doktorów i trzech Królów świętych. Piękny ten ołtarz nie przetrwał jeszcze całego wieku, w 1690 r. zniszczył go pożar. Najdawniejszy ołtarz był wielkich rozmiarów, murowany i mniej ozdobny. Po prawej stronie ołtarza stoi biskupi, wykonany w 1866 r. podług kustosza klasztoru, księdza Roberta Potockiego. W górnej części ścian presbiteryum widzimy dwa chóry i mały organ. Do prawej bocznej nawy przybudowane są dwie kaplice. Kaplica znajdująca się bliżej presbiteryum jest podwójna. Górna zbudowana była pierwotnie w 1639 roku staraniem przeora księdza Mikołaja Królika dla odprawiania w niej nabożeÒstw bractwa ¶w. Aniołów Stróżów. Wymurowana póºniej kosztem Lubomirskich, poświęcona została Jezusowi NazareÒskiemu. Obraz Matki Boskiej KodeÒskiej, który obecnie widzimy w ołtarzu, po zamianie w Kodniu kościoła katolickiego na prawosławny, przywieziono z Kodnia gub. Siedleckiejna Jasną Górę i umieszczono w kaplicy na miejscu figury Pana Jezusa NazareÒskiego, tę ostatnią umieszczając nieco wyżej. Obszerny opis obrazu Matki Boskiej KodeÒskiej znajdzie czytelnik w "Dzwonku Częstochowskim", w roczniku 1907 r. Po lewej stronie ołtarza Matki Boskiej widzimy ołtarz ¶więtych Aniołów Stróżów, wśród których na obrazie najwięcej wydatny św. Michał, ważący na szali sprawy ludzkie. Naprzeciw tego ołtarza znajduje się piękny grobowiec marmurowy bez napisu. Grobowiec ten czy pomnik wzniesiony był według jednych dla Jerzego księcia Lubomirskiego, według innych za, co jest prawdopodobniejsze, dla Stanisława księcia Jabłonowskiego, wojewody rawskiego, którego kosztem kaplica ta w 1740 r. została odnowiona. W rogach kaplicy stoją cztery figury aniołów, wyobrażające: smutek, płacz, zmartwychwstanie i tryumf. Kopuła ozdobiona al fresco historyą Krzyża ¶więtego. Dolna kaplica słusznie otrzymała nazwę Relikwii ¶więtych, gdyż cała wyłożona jest szczątkami świętych. Między niemi znajdują się głowy śś. Euzebiusza, Honorata, Donata, Kandydy i inne. W głównym ołtarzu tutaj umieszczono obraz św. Walentego kapłana,- w lewym obrazy św. Apolonii, św. Agnieszki, a w prawym św. WawrzyÒca i Wojciecha. Nad drzwiami widnieje rok 1625- założenia kaplicy i 1865- jej odnowienia. Obok podwójnej kaplicy znajduje się druga, poświęcona świętemu Pawłowi. Kaplica ta z ciosowego kamienia, wewnątrz wyłożona czarnym marmurem, zbudowaną była w 1672 roku przez Władysława Denhoffa, wojewodę Pomorskiego. Pod kaplicą znajduje się grób rodzinny Denhoffów. Nad drzwiami żelaznemi, prowadzącemi do tej kaplicy, widzimy wyobrażenie palmy, obok niej dwa lwy, w górze zaś kruk z bułką chleba- jest to godło zakonu św. Pawła. W kaplicy mieszczą się trzy ołtarze. Naprzeciw drzwi- ołtarz św. Pawła: na obrazie przedstawiony ten święty jako starzec klęczący z lilią i palmą w ręku. Obraz okrywa srebrna sukienka- dar Zygmunta III. W bocznym ołtarzu po lewej stronie znajduje się św. Antoniego Pustelnika, a po prawej w ołtarzu obraz św. Hieronima. Wszyscy ci święci przez wiele lat prowadzili życie pustelnicze. Oprócz wspomnianych kaplic i ołtarzów, w wielkim kościele znajduje się jeszcze 11 innych bocznych ołtarzy. Kaplica Matki Boskiej. Kaplicę Matki Boskiej możemy podzielić podobnie jak i wielki kościół na dwie części: Mniejsza, mieszcząca w sobie Cudowny Obraz, Wzniesioną została przez Władysława Jagiełłę, króla polskiego; większa zaś oddzielona żelazną kratą, wybudowana była znacznie póºniej, bo dopiero w 1644 r. z fundacyi £ubieÒskich. Długość kaplicy wynosi 50 łokci, szerokość 30, a wysokość 40.
Wnętrze mniejszej części kaplicy jakby cudownym sposobem pozostało prawie nienaruszone podczas wielokrotnych pożarów Jasnej Góry. Sklepienie starożytnym swym kształtem świadczy o pięciowiekowem istnieniu. Ołtarz, który obecnie widzimy, fundował Jerzy OssoliÒski, kanclerz koronny, przeznaczając naÒ 100,000 złp. Tenże OssoliÒski i na skarbiec klasztorny 1900 grzywien srebra do uzupełnienia ozdób udzielił. Czarne części ołtarza hebanowe odrobione zostały w Warszawie, srebrne zaś w GdaÒsku. Za wzór do budowy służył maleÒki ołtarzyk św. Kazimierza królewicza, przed którym ten święty odprawiał swe modły, a który obecnie znajduje się w skarbcu klasztornym. Poświęcenie ołtarza odbyło się 8 września 1650 r. przez arcybiskupa GnieºnieÒskiego, M. £ubieÒskiego, przy napływie około 400,000 osób. Cudowny obraz, ozdobiony złotemi ramami, umieszczony jest w głębi ołtarza. Odsłaniany bywa tylko podczas nabożeÒstw, w innym czasie zakrywa go srebrna tablica, misternie rzeºbiona, mająca na sobie wyobrażenie Trójcy ¶więtej. Jest to wotum DziałyÒskich sprawione w 1675 r. Poprzednio obraz zasłaniany był firankami. Długość deski cyprysowej, na której namalowany jest obraz, wynosi 2,5 łokcia, szerokość 1,75 łokcia, a grubość dwa cale. Historyk Nicefor w dziełach swoich pisze, że święty £ukasz nietylko pozostawił nam Obraz, ale opisał jeszcze ¶więte Oblicze Matki Boskiej. Według tego opisu twarz Matki Boskiej więcej ściągła, niż okrągła, barwą podobna do pszenicy, włosy prześliczne z odcieniem nieco jasnawym, oczy barwy oliwnej przenikają niewinnością, brwi czarne, prawidłowe, usta i wargi niby wonna róża, pełna słodyczy. Matka Boska na lewem ręku przy sercu swem niepokalanem piastuje Dzieciątko Jezus o twarzy rumianej z jasnemi w kędziorkach włosami. Dziecię w lewej ręce trzyma tabliczkę, jakich dawniej używali zamiast książek, prawą zaś podniosło, jakby dla błogosławienia światu. Ołtarz zdobi sześć srebrnych aniołów, zwierciadła, kosztowne buławy, z których jedna kryształowa, brylantami wysadzana, ze srebrną złoconą rękojeścią stanowi dar Jana Sobieskiego; oraz piękne srebrne antepedyum z herbem OssoliÒskich "Topór" i wiele innych wotów. Na miejscu pięknych zwierciadeł, które widzimy obecnie po bokach ołtarza, znajdowały się dawniej dwa duże srebrne posągi: św. Pawła i św. Antoniego. Posągi te, cenione na 100,000 talarów, zabrane zostały na koszta wojenne w 1812 r. Piękne cyboryum na ołtarzu sprawione zostało w 1891 roku staraniem OO. ks. Piusa Przeºdzieckiego i ks. Kazimierza Siedleckiego. Siedem lamp srebrnych przed ołtarzem i cztery dalej stanowią dary różnych osób składane tutaj w różnych czasach. Jednę z tych lamp ofiarował król Jan Sobieski w 1669 r., drugą Konstancya GrudziÒska w 1642 r., trzecią ks. Fleury, kanonik krakowski w 1650 r., czwartą Warszycki, kasztelan krakowski, piątą LeszczyÒski, szóstą Tarło, siódmą Michał Potocki w 1741 r. Cudowny obraz okryty jest sukienką drogocenną. Sukienek jest trzy: dyamentowa, perłowa, wyszyta na aksamicie błękitnym i rubinowa na zielonym, zmieniane bywają co rok w Wielki Czwartek. Sukienki te przygotowane były w 1717 r. na dzieÒ Koronacyi Cudownego obrazu z drogich kamieni przez wieki zbieranych w skarbcu. Wyhaftował je brat zakonny Zakary Szypkowski. W 1843 r. sukienki przeszyte zostały na nowy aksamit. Najświętsze Głowy Cudownego Obrazu uwieÒczone są złotemi, brylantami ozdobionemi koronami, każdą koronę podtrzymuje dwóch aniołów ze złota i drogich kamieni.
