Z największą przyjemnością przedstawiamy Pierwszy Przewodnik po Częstochowie i Okolicy z 40-ma ilustracyami planem miasta Częstochowy i Mapą Okolic wydawnictwa Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego z 1909 roku. Informujemy, że Redakcja Serwisu celowo zmieniła kolejność oraz składnie poszczególnych, przypadkowych zdaÒ dlatego prosimy o nie kopiowanie poniższych informacji. _____________________________________________________________________
Kopiowanie, reprodukowanie oraz wykorzystywanie tekstów w całości (bądź ich fragmentów) w innych mediach, bez uprzedniej, pisemnej zgody jest surowo zabronione. Nie bierzemy odpowiedzialności za zamieszczone przez nas informacje oraz za decyzje i konsekwencje jakie Odwiedzjący podejmą na ich podstawie. Na podstawie dostępnej literatury oraz artykułów zamieszczonych na łamach częstochowskich dzienników powstał dział historii Częstochowy, w którym przedstawione zostały najważniejsze i najbardziej istotne wydarzenia. Mamy nadzieję, że nasz serwis jest dobrym niezależnym ºródłem wielu informacji i będzie stanowił kompendium wiedzy o Częstochowie dla wszystkich internautów. Ostatnia modyfikacja: 2013.09
II. SZKOLNICTWO. I) Szkoły średnie męskie. 1. Gimnazyum filologiczne rządowe, założone w 1873 roku, jako progimnazyum 4- o klasowe. W roku 1884 dodano klasy 5-tą i 6-tą a w 1885 otworzono pełne 8- o klasowe gimnazyum. Uczniów gimnazyum liczy obecnie około 450. 2. Zakład naukowy męski 8- o klasowy z kursem gimnazyum filologicznego p. Gustawa KośmiÒskiego przy ul. Teatralnej No 7. Zakład został otwarty w 1906 r., przez dwa pierwsze lata był prowadzony przez p. KuropatwiÒskiego. Zakład zaopatrzony w liczne pomoce naukowe, jako to: gabinet fizyczny, laboratorium chemiczne, zbiory przyrodnicze i t. p., wydaje świadectwa maturyczne, dające wstęp do wielu uniwersytetów i innych wyższych zakładów naukowych zagranicą. W roku przyszłym mają być otwarte oddziały realne. 3. Zakład naukowy męski 8- o klasowy z kursem gimnazyum filologicznego p. BagieÒskiego przy ul. Szkolnej, założony w 1907 r. W roku bieżącym otwarte są klasa wstępna i pierwszych 5 klas. Uczniów zakład liczy około 240. Ogółem we wszystkich trzech średnich zakładach naukowych męskich jest uczniów 1000. II) Szkoły średnie żeÒskie. 1. Zakład naukowy żeÒski 7- o klasowy Zofii Garzteckiej znajduje się przy ulicy Panny Maryi No 23. W r. b. otwarte są: klasa wstępna i sześć klas normalnych. 2. Zakład naukowy żeÒski 7- o klasowy Wacławy Golczewskiej-Chrzanowskiej, dawniej Garbalskiej, przy ulicy Teatralnej No 9, posiada klasą wstępną i 6 klas normalnych. Oba powyższe zakłady naukowe zostały założone przed 30 laty. 3. Pensya żeÒska 7-o klasowa Leonii Komar mieści się w specyalnie na szkołę pobudowanym domu przy ulicy Szkolnej No 13. Zakład został otwarty dopiero w roku zeszłym i ma tymczasowo klasę wstępną i trzy normalne, w roku przyszłym otwartą będzie także klasa 4- a. 4. Zakład naukowy żeÒski 7-o klasowy Słowikowskiej, przy ul. Teatralnej No 26, posiada tymczasowo 4- y klasy. Do wszystkich powyższych zakładów naukowych żeÒskich uczęszcza około 725 uczennic. III. Szkoły elementarne. Częstochowa posiada 9 szkół elementarnych miejskich chrześcijaÒskich i dwie żydowskie. Z liczby szkół miejskich chrześcijaÒskich 4 są przeznaczone dla chłopców: 1) przy ul. Dojazd, 2) przy ul. św. Barbary, 3) przy ul. WieluÒskiej i 4) przy ul. Krakowskiej 4 dla dziewcząt (dwie przy ul. WieluÒskiej, trzecia przy Szkolnej, a czwarta przy Mikołajewskiej), jedna zaś mieszana przy ul. Panny Maryi (III aleja). Ze szkół żydowskich jedna jest przeznaczona dla chłopców, druga dla dziewcząt. Ogółem do szkół tych uczęszcza 810 dzieci (560 do szkół chrześcijaÒskich, 250- do żydowskich). Istnieją oprócz tego następujące prywatne szkoły elementarne: 1) Dwuklasowa szkoła męska panny Wigurskiej przy ul. Teatralnej No. 31. 2) Jednoklasowa szkoła Maryi Rayskiej przy ul. Krakowskiej No. 15. uczęszczają chłopcy i dziewczęta. 3) Szkoła mieszana Haliny Celmer przy ul. Stodolnej. 4) Szkoła prywatna męska Józefa Kittla przy ul. Krakowskiej No. 15. 5) Szkoła jednoklasowa mięszana Anny Gerhardowej przy ul. Teatralnej No. 23. 6) Szkoła jednoklasowa p. UrbaÒskiego, subwencyonowana przez zarząd fabryki Motte & Comp. 7) Szkoła początkowa fabryczna ("Peltzer et fils") w zabudowaniach fabrycznych. 8) Szkoła kolejowa "Jedność" przy ul. Teatralnej No. 13. Do tych 8 prywatnych szkół uczęszcza około 2100 dzieci. Oprócz tego są jeszcze dwie szkoły niedzielno- rzemieślnicze w lokalach szkół elementarnych przy ul. św. Barbary i Krakowskiej, uczęszcza do nich 100 terminatorów. Niezależnie od dwóch szkół miejskich żydowskich istnieje jeszcze szkoła zwana "Talmud-Tora" przy ul. Nadrzecznej, do której uczęszcza 100 dzieci. Przy szkole tej założono warsztaty rzemieślnicze w 1898 r., które w 1908 r. zostały przekształcone na szkołę rzemieślniczą dla nauki stolarstwa i ślusarstwa. Ilość uczni w tej szkole wynosi 80. Istnieje jeszcze szkoła ogrodnicza żydowska przy fermie znajdującej się za cmentarzem katolickim, licząca około 30 uczni. Szkoła rzemiosł i szkoła ogrodnicza są subwencyonowane przez T-wo "Ica". Ogółem do wszystkich szkół średnich i elementarnych uczęszcza 4945 dzieci. Nie wspominaliśmy tu o chederach, prywatnych szkołach żydowskich, których liczba wynosi około 50, a ilość uczniów około 4,000. III. STOWARZYSZENIA W Częstochowie istnieje obecnie około 50 rozmaitych stowarzyszeÒ. Ogromna ich większość powstała w ostatnim dziesięcioleciu, a właściwie w ostatnich kilku latach. Najdawniejszym stowarzyszeniem jest "Resursa miejska", założona w 1867 r. Drugie z kolei towarzystwo, "Straż Ogniowa", powstało w 1871 r. W roku 1888 przybyła jeszcze "Kasa pożyczkowo- oszczędnościowa urzędników paÒstwowych". Te trzy stowarzyszenia wyczerpywały całość życia społecznego w Częstochowie aż do koÒca XIX-go wieku. Dopiero około 1900 r. zaczyna się ożywiony ruch na tem polu, który w ostatnich kilku latach wskutek ułatwienia regestracyi stowarzyszeÒ przybrał imponujące rozmiary. Wszystkie istniejące w Częstochowie stowarzyszenia ze względu na zakres ich działalności możemy podzielić na 4 następujące działy: 1) stowarzyszenia ekonomiczne, 2) kulturalne, 3) filantropijne, 4) zawodowe. I. Stowarzyszenia ekonomiczne. Tutaj możemy jeszcze odróżnić stowarzyszenia: a) kredytowe i b) spółdzielcze. 1. Ze stowarzyszeÒ kredytowych najstarszem i najpoważniejszem jest "Towarzystwo Kredytowe Miejskie", założone po długich staraniach w 1899 r. Towarzystwo więc istnieje 9 lat i przez ten czas wydało blizko 3,000,000 rubli pożyczek na 355 miejskich nieruchomości. Najwięcej pożyczek udzielono w latach 1902, 1903 i 1904, od tego czasu obroty Towarzystwa znacznie się zmniejszyły, co przypisać należy ogólnemu spadkowi kursu papierów publicznych, jaki nastąpił wskutek wojny i póºniejszej zawieruchy politycznej. Biuro Towarzystwa mieści się przy ul. Panny Maryi 2. "Częstochowskie Towarzystwo Wzajemnego Kredytu" zostało założone w 1901 r. Towarzystwo posiada członków około 700 z wpłaconym kapitałem zakładowym 65,000 rb. Roczny obrót Towarzystwa wynosi około 15 milionów rub. Biuro znajduje się przy ul. Panny Maryi No 18. 3. "Częstochowskie Towarzystwo Wzajemnego Kredytu dla przemysłu i handlu", założone w 1907 r., liczy członków 330 z kapitałem zakładowym 32,000 rb. Obrót Towarzystwa w ciągu dwóch lat doszedł do 5 milionów rb. 4. "Towarzystwo pożyczkowo- oszczędnościowe" istnieje od 1901 roku. Członków Towarzystwo liczy 2,800, kapitał zakładowy z udziałów wynosi 155,000 rb. Wniosków oszczędnościowych (lokat) znajduje się 785,000 rb., pożyczek wydano na sumę 560,000 rb. Towarzystwo posiada własny dom (ul. Panny Maryi No 24), biuro zaś mieści się przy ul. Panny Maryi No 46. 5. "Drugie Towarzystwo pożyczkowo- oszczędnościowe", założone w 1907 r., posiada obecnie członków 640 z wpłąconym kapitałem zakładowym około 10,000 rb. Obrót roczny wynosi około 300,000 rb. Biuro mieści się przy ul. Panny Maryi No 7. 6. "Towarzystwo pożyczkowo- oszczędnościowe "Częstochówka", założone w 1907 r., liczy członków 462, z kapitałem udziałowym około 15,000 rb. Pożyczek wydano w ciągu roku na sumę około 100,000 rb. Wniosków oszczędnościowych przyjęto na sumę 66,000 rb. 7. "Towarzystwo pożyczkowo- oszczędnościowe urzędników paÒstwowych", założone w 1888 r., liczy członków 30. Wkłady wynoszą około 3,000 rb., pożyczek w r. 1908 udzielono w ilości około 400 rb. b) Stowarzyszenia spółdzielcze. Ruch spółdzielczy wyraża się w Częstochowie względnie słabo, co w pewnym stopniu przypisać można rozwlekłości miasta, centralizacyi ruchu handlowego i często niefortunnej i nieumiejętnej organizacyi. Najwcześniejszem stowarzyszeniem spółdzielczem była "Oszczędność", założona głównie przez uczestników kasy pożyczkowo- oszczędnościowej urzędników paÒstwowych. Stowarzyszenie to z początku rozwijało się pomyślnie, przez złą jednak organizacyę i brak należytej kontroli upadło. Upadła również filia stowarzyszenia spółdzielczego urzędników D. ż. W. W., istniejąca przez kilka lat w Częstochowie. Obecnie istnieje dziewięć stowarzyszeÒ spółdzielczych, przeważnie na kraÒcach miasta, przy fabrykach szpagatu, Peltzerów,Częstochowiance i Hucie Częstochowa, Mottów i t. D., oraz jedno stowarzyszenie w mieście, prowadzące obroty hurtowe pod nazwą "Obrona". 8. "Obrona" została założona w 1907 roku. Posiada członków 203, a jej obrót roczny sięga sumy 230,000 rb. Składy Towarzystwa mieszczą się przy ul. Panny Maryi No 10. Członkami przeważnie są sklepikarze i trudniący się kramarstwem. Inne stowarzyszenia spółdzielcze posiadają sklepy detaliczne. Jest ich, jak wspominaliśmy, dziewięć: 9. "PrzyjaºÒ" przy fabryce Mottów. 10. "Samopomoc" przy szpagaciarni na Stradomiu. 11. "Bratnia Pomoc" przy fabryce "Wulkan" 12. "Pomoc" przy fabryce Peltzerów. 13. "Jedność" przy fabryce "Częstochowianka". 14. "PrzyjaºÒ II" przy ulicy Warszawskiej. 15. "Zawodzie" na przedmieściu tejże nazwy. 16. "Spójnia" przy hucie szklanej "Paulinów" w Wyczerpach i 17. Stowarzyszenie spółdzielcze na Rakowie przy hucie "Częstochowa". Ilość członków w tych stowarzyszeniach waha się od 50- 200, a ogólny obrót roczny każdego sklepu dochodzi do 20,000 rb. Odrębnie, pośrednie niejako stanowisko pomiędzy stowarzyszeniami kredytowemi i spółdzielczemi zajmuje 18. "Częstochowska kasa pogrzebowa" założona w 1904 r. Obecnie liczy członków 150, którzy wpłacają po rb. 3 kop. 70 jednorazowo przy zapisie i w razie śmierci członka kasy jednego rubla. Kasa wypłaca na pogrzeb członka rb. 100.
