Z największą przyjemnością przedstawiamy Pierwszy Przewodnik po Częstochowie i Okolicy z 40-ma ilustracyami planem miasta Częstochowy i Mapą Okolic wydawnictwa Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego z 1909 roku. Informujemy, że Redakcja Serwisu celowo zmieniła kolejność oraz składnie poszczególnych, przypadkowych zdaÒ dlatego prosimy o nie kopiowanie poniższych informacji. _____________________________________________________________________
Kopiowanie, reprodukowanie oraz wykorzystywanie tekstów w całości (bądź ich fragmentów) w innych mediach, bez uprzedniej, pisemnej zgody jest surowo zabronione. Nie bierzemy odpowiedzialności za zamieszczone przez nas informacje oraz za decyzje i konsekwencje jakie Odwiedzjący podejmą na ich podstawie. Na podstawie dostępnej literatury oraz artykułów zamieszczonych na łamach częstochowskich dzienników powstał dział historii Częstochowy, w którym przedstawione zostały najważniejsze i najbardziej istotne wydarzenia. Mamy nadzieję, że nasz serwis jest dobrym niezależnym ºródłem wielu informacji i będzie stanowił kompendium wiedzy o Częstochowie dla wszystkich internautów. Ostatnia modyfikacja: 2013.09
RYS HISTORYCZNY Historya Częstochowy- to głównie historya Jasnej Góry; tej zaś w krótkim zarysie podać nie można, gdyż jest tak ściśle związana z dziejami całej Polski, przynajmniej w dwóch ostatnich wiekach jej niezależności, że mimowoli musielibyśmy wkroczyć w ogólny bieg wypadków historycznych, na co znowu rozmiary Przewodnika nie pozwalają. To też nie kusząc się o całokształt dziejów, podajemy tu trzy krótkie szkice traktujące 1) o pielgrzymkach królów polskich do Jasnej Góry, 2) o rozwoju historycznym miasta, 3) o twierdzy Jasnogórskiej. I. Pielgrzymki królów polskich do Jasnej Góry (1) Klasztor Jasnogórski założony został przez Władysława księcia Opolskiego w 1382 roku. Cudami słynący obraz Matki Boskiej zjednał wkrótce wielką sławę klasztorowi. Podług tradycyi klasztornej Władysław Jagiełło, hojny opiekun klasztoru, miał już odwiedzać kilkakrotnie świątynię na Jasnej Górze. Daty jednak tych odwiedzin nie są nam znane. Historya wyraºnie tylko podaje daty odwiedzin klasztoru przez króla Kazimierza JagielloÒczyka. Mianowicie król ten po objęciu tronu wraz z matką swą królową Zofią odbył pierwszą pielgrzymkę na Jasną Górę w roku 1447. Następnie wiadomo również z historyi, że król Kazimierz gościł jeszcze w Częstochowie w 1474 r., kiedy zbierał wojska i pospolite ruszenie przeciw Maciejowi, królowi węgierskiemu. Obozował wtedy z 60,000 wojskiem na Złotej Górze pod samem miastem i stąd zwiedzał dla nabożeÒstwa niejednokrotnie klasztor. Następnie królowie z dynastyi Jagiellonów byli wszyscy hojnymi opiekunami klasztoru, zwłaszcza Aleksander, któremu miasto pierwsze swe przywileje zawdzięcza, i Zygmunt I- szy, ale nie posiadamy pewnych dat historycznych o odbywaniu przez nich pielgrzymek do Jasnej Góry. Za to dynasta Wazów darzyła szczególnemi względami klasztor Jasnogórski. Wiadomo, że Zygmunt III- ci gościł na Jasnej Górze w 1620 roku. Gościna ta jednak miała więcej charakter polityczny, gdyż wtedy odbył się tu zjazd arcyksięcia Karola austryackiego, ówczesnego biskupa wrocławskiego, z Zygmuntem III, czego wynikiem była wyprawa Lisowczyków na pomoc cesarzowi w wojnie trzydziestoletniej. Z pobytu Zygmunta III- go wynikł również projekt ufortyfikowania klasztoru, który został ostatecznie do skutku doprowadzony przy jego następcy Władysławie IV. Król Władysław IV gościł wielokrotnie w murach klasztoru. Jeszcze jako królewicz składał tu dziękczynne modły za zwycięstwo nad Turkami pod Chocimem. Następnie jako królewicz gościł tu dwukrotnie w 1624 roku, udając się w podróż zagranicę. Trzecią pielgrzymkę odbył w 1633 roku, kiedy wracał po koronacyi z Krakowa do Warszawy. Po raz Czwarty gościł w Częstochowie w 1642 roku, odprowadzając z licznym dworem i swymi braćmi Annę Katarzynę, która wyszła za mąż za księcia Nejburskiego. Dwa lata póºniej w roku 1644 znowu przybył do Częstochowy, udając się z Warszawy do Krakowa na pogrzeb swej żony Cecylii Renaty. Po raz ostatni modlił się w Częstochowie król Władysław w 1646 rroku w przejeºdzie na koronacyę nowej królowej do Krakowa. Następca Władysława IV, Jan Kazimierz, gościł tu jeszcze wraz z swym bratem w 1642 roku Obrany na króla w 1648 r., powracając z obrzędu koronacyjnego z Krakowa, gościł na Jasnej Górze w styczniu rok póºniej. W tym samym roku zwiedził Częstochowę po raz drugi w paºdzierniku wraz z królową Ludwiką. Póºniej wynikła burza najazdu szwedzkiego i podczas niej słynna obrona Jasnej Góry w 1655 r. W r. 1656 gościła w murach klasztoru przez czas dłuższy królowa Ludwika, podczas kiedy losy jej małżonka wahały się w zmiennych walkach z Gustawem Adolfem. Dopiero w marcu 1657 r. przybywa tu Jan Kazimierz i gości większą część tego roku w poblizkim Dankowie, odbywając stamtąd częste wycieczki dla dewocyi do klasztoru. Po uspokojeniu względnem kraju król Jan Kazimierz przebywał niejednokrotnie w murach klasztoru Jasnogórskiego. Tutaj w styczniu 1661 r. odbył się zjazd senatorów, którzy na propozycyę króla debatowali o przyszłym następcy tronu. Po nieudanym sejmie warszawskim, gdzie projekt króla został odrzucony, w tymże roku przybył jeszcze raz w sierpniu na Jasną Górę z małym pocztem dworzan i spędził kilka dni na dewocyi. Wkrótce dobre stosunki króla Jana Kazimierza z Paulinami Jasnogórskimi popsuł rokosz Lubomirskiego, starosty OlsztyÒskiego. Paulini podczas tego rokoszu znaleºli się w przykrem położeniu; mieli pewne długi wdzięczności dla Lubomirskiego, nie mogli więc otwarcie przeciw niemu występować. Tymczasem cała tragedya rokoszu odbywała się właśnie pod Częstochową. Tutaj w roku 1665 stoczona była bitwa między rokoszanami i wojskiem królewskiem, która skoÒczyła się zupełną porażką wojsk królewskich. Twierdza Jasnogórska podczas całej tej bitwy zajmowała stanowisko zupełnie neutralne, co wysoce rozgoryczyło Jana Kazimierza i popsuło na zawsze jego dobre stosunki z konwentem Paulinów. Rozgoryczenie jego było tak wielkie, że nawet po abdykacyi w 1668 r., wyjeżdżając z kraju, ominął Częstochowę i nie pożegnał się z miejscem tak bardzo przez siebie ulubionem. Nowo- obrany po abdykacyi Jana Kazimierza król Michał Korybut Wiśniowiecki po swojej koronacyi, odbytej w Krakowie w 1669 r., zawitał w grudniu do Częstochowy, tu spędził kilka dni na modłach i uroczystych przyjęciach. Następnego roku, w koÒcu lutego, odbył się na Jasnej Górze ślub króla z arcyksiężniczką austryacką Eleonorą z niezmiernym przepychem. Po śmierci króla, która nastąpiła w 1673 r., królowa wdowa zamieszkała przez pewien czas w Kruszynie, i stąd trzykrotnie odwiedzała klasztor, spędzając po kilka dni na dewocyi. Następca króla Michała, Jan III Sobieski, przybył na Jasną Górę po raz pierwszy w maju 1676 r. wraz z królową i małoletnim pierworodnym synem Jakubem. Drugi pobyt Sobieskiego przypadł na lipiec 1683 r., kiedy król ten, dążąc na odsiecz pod WiedeÒ, zapragnął pomodlić się przed cudownym obrazem. O wiele częściej i dłużej przebywał w klasztorze królewicz Jakub Sobieski. Gościł tu najpierw przez cztery tygodnie w 1697 r. po śmierci swego ojca przez cały czas elekcyi. Drugi jego pobyt także kilkutygodniowy przypadł na rok 1719. Odtąd bywał częstym gościem w klasztorze, przemieszkiwał nawet prawie stale od 1720- 1722 r., bądº w samym klasztorze, bądº w pobliskiej wsi Konopiskach. Następnie gościł jeszcze trzy razy na Jasnej Górze w przejeºdzie w latach 1730, 1731 i 1733. Królowie z dynastyi Saskiej mniej okazywali upodobania do Jasnej Góry. August II był tylko raz w klasztorze w 1704 r. i to w przejeºdzie przez dwa dni. Tak samo i August III bawił tutaj tylko raz przez cztery dni wkrótce po swej elekcyi w 1734 r. Ostatnim pielgrzymem królewskim był Stanisław August Poniatowski. 1) Podług dzieła BaliÒskiego: "Pielgrzymka do Jasnej Góry w Częstochowie", 1846